Loofbomen hebben bladeren, dennenbomen hebben naalden – de term ‘conifeer’ bewijst dit immers duidelijk. Het uitzicht is echter niet zo eenvoudig, althans vanuit botanisch perspectief, want achter de naald schuilt een geheim waar mensen buiten de plantkunde zelden aandacht aan besteden en deze classificatie in een ander licht plaatsen.
Naalden of bladeren – het verschil in plantkunde
Bladeren en naalden kunnen op het eerste gezicht onmiddellijk worden geïdentificeerd – of niet? Strikt genomen waarschijnlijk niet, want – en dit is de oplossing voor het probleem – vanuit botanisch oogpunt zijn naalden niets meer dan bladeren. Ze worden alleen gekenmerkt door een speciaal kenmerk: hun karakteristieke vorm. In de praktijk voeren ze echter dezelfde taak uit, hebben ze een identieke structuur en bestaan ze uit vergelijkbare chemische verbindingen. Naalden worden echter ook gekenmerkt door unieke kenmerken:
- Reductie van de bladeren tot een minimumoppervlak
- Dikke buitenste huid (cuticula) voorkomt verdamping
- In loofbomen bevinden zich uitwendige huidmondjes diep van binnen
- Zeer dikke, vermenigvuldigde versterkte wanden tussen de individuele cellen
- Extra harskanalen in longitudinale en niet uitsluitend transversale richting
- Hoog aandeel dood weefsel dat een vaste structuur vormt
Bij nader inzien verschillen naald- en loofbomen daarom niet in de vraag of ze bladeren hebben, maar alleen in hun vorm. Het oude en veel gezongen vers “Oh kerstboom, hoe groen zijn je bladeren” is dan ook absoluut juist.
Perfect aangepast aan droge omgevingen
De naalden op een dennenboom zijn uiteindelijk niets meer dan bladeren die zich optimaal hebben aangepast aan droge omgevingen. Je kunt het effect in de winter zien – zelfs als het sneeuwt, is er acute droogte voor bomen, omdat ze bevroren water niet kunnen transporteren. Loofbomen werpen daarom in de herfst hun bladeren af om verdamping te verminderen – coniferen “vangen” het vocht in hen op en voorkomen bevriezing door additieven.
Aromatisch en, in uitzonderlijke gevallen, giftig
Een speciaal kenmerk van naalden is hun hoge gehalte aan harsen en essentiële oliën – je kunt deze typische dennengeur in het bos waarnemen en het is de reden waarom dennenbomen ongevoelig zijn voor vorst. Sommigen van hen – vooral taxussen – ontwikkelen ook giftige verbindingen. Volgens oude legendes kunnen deze zo’n sterk effect hebben dat mensen hun zintuigen verliezen tijdens een langer verblijf onder hun blad of “naalddak”.